Hypocrisie en verschoningsrecht
Het OM ziet het verschoningsrecht als een belangrijke pijler van de rechtstaat. Dat staat althans op zijn website. De praktijk leert anders. Bij het strafrechtelijk onderzoek inzake Box Consultants zijn we er inmiddels wel achter gekomen dat het OM niet handelt volgens het adagium “practise what you preach”. Verre van dat.
Om te beginnen meent het OM alle e-mails te mogen lezen van alle verschoningsgerechtigden die het in handen krijgt via vorderingen tot gegevensverstrekking ex artikel 126nd t/m 126ng Sv. Het OM moet zulke e-mails nu eenmaal inhoudelijk beoordelen, zo wordt gesteld. Een opvatting die evident in strijd is met het wezen van het verschoningsrecht, de wetssystematiek, de bedoeling van de wetgever en de lijn in de rechtspraak. Maar het OM zal het volhouden totdat de rechter het expliciet verbiedt. En de praktijk gaat voorlopig voort. Pas indien en nadat het OM heeft vastgesteld dat het verschoningsrecht inderdaad van toepassing is, worden de verschoningsgerechtigde e-mails opzij gelegd.
Opzij gelegd? Moeten zulke e-mails dan niet worden vernietigd? Goede vraag, want de wet schrijft dat inderdaad voor. Maar toch doet het OM dat al jaren niet meer. Het zou te moeilijk zijn geworden. Ondanks alle technische vooruitgang op het vlak van ICT zou het vernietigen van gegevens intussen een niet te vergen inspanning zijn. Wat doet het OM er dan mee? Goed bewaren. Dat heeft voor het OM alleen maar voordelen. Je weet immers nooit welke zaken zich nog aandienen en welke opsporingsteams nog behoefte kunnen krijgen aan inzage in deze bijzondere database.
Bij dat laatste zult u wellicht denken dat ik overdrijf. Want “uitgegrijsde” e-mails worden toch ontoegankelijk gemaakt? Daar kan een opsporingsteam toch helemaal niet meer bij? Wanneer u dat nog denkt, beste lezer, dan bent u net zo naïef als de advocaten bij de start van de zaak betreffende Box Consultants. Maar laat ik u snel uit de droom halen. Ontoegankelijk maken betekent in de praktijk slechts dat het opsporingsteam niet meer zelf aan de knoppen zit. Zij geven hun zoektermen dan gewoon op aan een medewerker geheimhouder die wèl aan die knoppen kan zitten. Zo werkt dat. Naar buiten toe kan het OM dan braaf volhouden dat het opsporingsteam er echt niet meer bij kan, terwijl intern iedereen weet hoe de database met geheimhoudersinformatie kan worden benaderd.
Enfin, zo hebben we de afgelopen paar jaar heel veel geleerd. Verschoningsgerechtigde informatie wordt gelezen, wordt bewaard en blijft toegankelijk. Deze conclusies gelden algemeen. De zaak Box Consultants is geen incident. Het opsporingsapparaat heeft geen enkele boodschap aan de “belangrijke pijler” en de rechter staat volledig buiten spel. Hypocrisie en verschoningsrecht gaan geweldig samen.
