Uitsluiting van Rusland van overheidsopdrachten en concessies

Op 8 april 2022 heeft de Raad van de EU een vijfde pakket van economische en individuele sancties tegen Rusland ingesteld met onder meer de bedoeling om de druk op de Russische regering op te voeren. Als onderdeel van het vijfde pakket is in de hele EU een verbod ingevoerd voor Russische ondernemingen om deel te nemen aan overheidsopdrachten en concessies die in de EU-lidstaten worden gegund.

Deze maatregel is ingevoerd bij Verordening (EU) 2022/576 van de Raad van 8 april 2022 tot wijziging van Verordening (EU) nr. 833/2014 betreffende beperkende maatregelen naar aanleiding van de acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren (artikel 5 duodecies) (PB L 111 van 8 april 2022, 1). De Verordening (EU) nr. 2022/576 geeft uitvoering aan het Besluit (GBVB) 2022/578 van de Raad van 8 april 2022 tot wijziging van Besluit 2014/512/GBVB betreffende beperkende maatregelen naar aanleiding van acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren, dat op dezelfde dag is verschenen.

Dit artikel is mede geschreven door David D'Hooghe in zijn hoedanigheid als partner bij Stibbe.

Toepassingsgebied

Het verbod geldt voor de gunning van alle overheids- of concessieovereenkomsten ten gunste van:

a) een Russisch onderdaan, of een in Rusland gevestigde natuurlijke persoon of rechtspersoon, entiteit of lichaam

b) een rechtspersoon, entiteit of lichaam waarvan de eigendomsrechten direct of indirect voor meer dan 50% in handen zijn van een entiteit als bedoeld onder a); of

c) een natuurlijke persoon of rechtspersoon, entiteit of lichaam die of dat optreedt namens of op aanwijzing van een entiteit als bedoeld onder a) of b).

De maatregel treft niet alleen de aannemers maar ook de onderaannemers, leveranciers of entiteiten op wier capaciteiten een beroep wordt gedaan in de zin van de richtlijnen inzake overheidsopdrachten, wanneer zij meer dan 10 % van de waarde van de opdracht vertegenwoordigen.

Het verbod is van toepassing op overheidsopdrachten en concessieovereenkomsten met een waarde gelijk aan of hoger dan de EU-drempels, met inbegrip van die welke worden opgesomd en onderworpen zijn aan vrijstellingen van de aanbestedings- of concessieverplichting krachtens de Concessierichtlijn, de Richtlijn Klassieke Sectoren, de Richtlijn Speciale Sectoren en de Richtlijn Defensie en Veiligheid.

Naast het verbod tot gunning van nieuwe overheidsopdrachten of concessies mogen ook de bestaande contracten niet langer worden voortgezet. Het gaat om de lopende contracten afgesloten met Russische ondernemingen vóór 9 april 2022. Deze contracten moeten binnen 6 maanden na publicatie van het sanctiepakket (dus vóór 10 oktober 2022) worden stopgezet, tenzij een vrijstelling van toepassing is. De overgangsperiode van 6 maanden moet ervoor zorgen dat er aan het einde van deze periode nieuwe contracten met andere leveranciers kunnen worden gesloten, waardoor de voorzieningszekerheid gewaarborgd wordt.

Uitzonderingsgronden

De verordening voorziet voorts in een lijst van uitzonderingen waarvoor de bevoegde autoriteiten toestemming kunnen verlenen voor de gunning van nieuwe opdrachten en de voortzetting van de uitvoering van lopende overeenkomsten. Het gaat hier onder meer om contracten voor:

• de levering van strikt noodzakelijke goederen of diensten die alleen of slechts in voldoende hoeveelheden door Russische ondernemingen kunnen worden geleverd;
• de aankoop, de invoer of het vervoer van aardgas, aardolie, met inbegrip van geraffineerde aardolieproducten, en een aantal specifieke metalen (zoals koper, nikkel en ijzererts) van of door Rusland naar de Europese Unie; of
• de aankoop, de invoer of het vervoer naar de Europese Unie van steenkool en andere vaste fossiele brandstoffen. Steenkool en andere vaste fossiele brandstoffen zijn slechts vrijgesteld tot 10 augustus 2022 en indien zij zijn opgenomen in bijlage XXII bij Verordening (EU) nr. 833/2014.

De betrokken lidstaat die toestemming verleent tot een vrijstelling van het verbod is ertoe gehouden de andere lidstaten en de Commissie hiervan in kennis te stellen binnen de twee weken na de verlening van deze toestemming.

Op basis van deze uitzonderingen mag er wel na een aanbesteding een overheidsopdracht gegund worden aan een Russische onderneming of mogen eerder gegunde contracten uitgevoerd worden met een Russische onderneming.

Inwerkingtreding

De verordening is in werking getreden op 9 april 2022 en is rechtstreeks toepasselijk in alle lidstaten van de EU.