De Europese Klimaatwet uitgelicht

In dit bericht gaan we eerst in op de achtergrond van de Europese Klimaatwet, waaronder de Overeenkomst van Parijs. Daarna introduceren we de Europese Green Deal en de Europese Klimaatwet inclusief de huidige stand van zaken en de doelstellingen van de Klimaatwet. Dit bericht sluiten we af met een paar concluderende opmerkingen.

Achtergrond: Overeenkomst van Parijs

Daar waar het gaat om de impact van klimaatverandering, is de Overeenkomst van Parijs een veelgehoorde term. Deze overeenkomst is het resultaat van de klimaatconferentie van Parijs in 2015. Op 22 april 2016 werd de Internationale Overeenkomst van Parijs inzake klimaatverandering door de verdragsluitende Staten ondertekend en in oktober 2016 door de Europese Unie geratificeerd. Een belangrijk onderdeel van de Overeenkomst van Parijs is artikel 2. Dit artikel bevat de doelstelling om de wereldwijde temperatuurstijging ruim onder 2°C boven het pre-industriële niveau te houden en te streven naar een opwarming tot maximaal 1,5°C boven het pre-industriële niveau.  

Europese Klimaatwetgeving

De Europese Green Deal

Na ratificering van de Overeenkomst van Parijs, moest de Europese Unie aan de slag. In december 2019 heeft de Europese Commissie de Europese Green Deal gepubliceerd, met als overstijgend doel om Europa klimaatneutraal te laten zijn tegen 2050 en vanaf dat moment netto geen broeikasgassen meer uit te stoten. In deze Green Deal presenteert de Commissie een hoop elementen. Zo wordt de transitie naar een circulaire economie besproken, waarin het bedrijfsleven gemobiliseerd moet worden, maar ook gezorgd moet worden voor schone energie en het bewerkstelligen van een gifvrij milieu. Ten slotte, een van de kernelementen van de Europese Green Deal is de Europese Klimaatwet. Daarover werd op 21 april 2021 een voorlopig akkoord bereikt.

De Europese Klimaatwet

Stand van zaken

Op 4 maart 2020 presenteerde de Europese Commissie een voorstel voor de Europese Klimaatwet (neer te leggen in een direct werkende verordening), waarna dit voorstel op 17 september 2020 nog op enkele kleine punten werd gewijzigd. Op 21 april 2021 was het groot nieuws dat een voorlopig akkoord is bereikt door het Europese Parlement en de Raad over de wijze waarop in de Europese Unie de doelstelling van klimaatneutraliteit tegen 2050 in bindende wetgeving wordt verankerd. Hiermee zal deze doelstelling een wettelijke verplichting worden.

Inhoud van het voorstel van de Europese Klimaatwet

De Europese Klimaatwet schetst een kader voor de onomkeerbare en geleidelijke reductie van broeikasgasemissies en legt het doel van een klimaatneutraal Europa tegen 2050 wettelijk vast.

Welke maatregelen de instellingen van de Unie en de lidstaten moeten nemen om daadwerkelijk naar een klimaatneutraal Europa in 2050 te komen, omschrijft de Europese Klimaatwet nog niet exact. De Europese Klimaatwet omschrijft wel de wijze waarop het traject daar naartoe wordt vastgesteld. De Europese Klimaatwet voorziet namelijk in een grondslag voor het vaststellen van gedelegeerde handelingen. In die gedelegeerde handelingen zal ook duidelijker worden wat de concrete gevolgen van deze Europese Klimaatwet voor andere actoren dan de Unie en de lidstaten, zoals het bedrijfsleven, zijn. Ook omschrijft de Europese Klimaatwet waarmee rekening moet worden gehouden bij het vaststellen van die gedelegeerde regelgeving, bijvoorbeeld het concurrentievermogen van de economie van de Unie (level playing field) en de beste beschikbare technieken. Daarnaast moeten de lidstaten aanpassingsstrategieën en –plannen opstellen en uitvoeren.

De Europese Klimaatwet introduceert daarnaast maatregelen om de geboekte vooruitgang te monitoren. Elke vijf jaar zal de Europese Commissie de collectieve vooruitgang en de maatregelen beoordelen en zo nodig maatregelen treffen indien er te weinig vooruitgang wordt geboekt. Kortom: wel een stip op de horizon maar nog geen concrete maatregelen.

Het voorlopige akkoord

De Europese Commissie heeft uiteengezet op welke aspecten een voorlopige akkoord tussen het Europese Parlement en de Raad is bereikt, welke hieronder puntsgewijs uitgelicht worden.

• Op basis van een uitgebreide impactstudie heeft de Commissie voorgesteld om een ambitieuzer tussentijds doel voor 2030 te implementeren: een broeikasgasreductie van 55% ten opzichte van 1990, in plaats van een reductie van ‘slechts’ 40%. Op deze reductiedoelstelling van 55% tegen 2030 is een akkoord bereikt.
• Het verbeteren van zogenoemde ‘carbon sinks’: opslagpunten van koolstof.
• Een proces om een klimaatdoelstelling voor 2040 vast te stellen.
• Een verplichting tot negatieve emissies na 2050.
• De oprichting van een Europese wetenschappelijke adviesraad inzake klimaatverandering.
• Een duidelijkere focus op klimaatadaptie, zodat Europa zich zal aanpassen aan de onvermijdelijke gevolgen van klimaatverandering
• Een focus op een betere samenhang tussen huidige richtlijnen en verordeningen, zodat deze instrumenten ook bij kunnen dragen aan de klimaatneutraliteitsdoelstelling. De Commissie zal vóór juni 2021 bepalen of deze instrumenten herzien moeten worden.
• Samenwerken met verschillende sectoren.

Conclusie

Uit het vorenstaande blijkt dat de Europese Klimaatwet de doelstelling voor een klimaatneutraal Europa verscherpt en wettelijk verankerd. Belangrijker nog is dat de Europese Klimaatwet de kaders voor het instrumentarium biedt om die doelen ook daadwerkelijk te bereiken én een mogelijkheid biedt voor de Commissie om in te grijpen als blijkt dat de lidstaten achterlopen op schema. Daarnaast is in april 2021 een voorlopig akkoord bereikt over deze Klimaatwet, waarin overeenstemming werd bereikt over een groot aantal belangrijke aspecten. Aan de ene kant kan de Europese Klimaatwet daarom worden gezien als een kaderwet: een voertuig naar gedetailleerdere maatregelen. Aan de andere kant kan deze Klimaatwet ook beoordeeld worden als een ‘papieren tijger’ waarbij achterwege wordt gelaten hoe we de weg ernaartoe zullen moeten bewandelen. Om die reden zijn we benieuwd of hiermee daadwerkelijk de eerste stappen gezet zijn om de ambities van de Europese Commissie waar te maken.