Careful what you wish for…
Het stond al lang hoog op het verlanglijstje van advocaten die zich bezighielden met interne onderzoeken: meer helderheid van het OM over de bejegening van rechtspersonen die hun strafrechtelijke problemen zelf melden. Die wens is nu vervuld. Sinds 1 januari 2025 schetst het OM in de Aanwijzing zelfmelden, medewerking en zelfonderzoek vrij nauwkeurig wat men mag verwachten.
De hoofdprijs is voor de zelfmelder die volledig meewerkt. Die kan maximaal 50% korting krijgen op het beoogde boetebedrag. Voorwaarde is dan wel dat die zelfmelder alles en iedereen uitlevert aan justitie en politie. Oftewel: een vrijwillige, tijdige en volledige opgave van de mogelijke strafbare feiten, de daarbij betrokken en/of daarvoor verantwoordelijke personen, de bijbehorende documentatie en de mogelijke verhaalsobjecten. Het OM verwacht niet minder dan ultieme zelfincriminatie en zelfs meer dan dat. Alleen dan heeft de rechtspersoon uitzicht op de maximale korting.
Op basis van de zelfmelding en de medewerking kan het OM zich verdiepen in de positie van de aangewezen betrokkenen. Voor hen – werknemers, ex-werknemers, leidinggevenden – zal de toekomst onzeker zijn. Collateral damage. De zelfmeldende rechtspersoon zal hen moeten offeren voor de goede zaak.
Wie de hoofdprijs van 50% wil bemachtigen, moet zich maximaal inspannen. Dat zal kostbaar kunnen zijn, vooral wanneer er bewijsmateriaal uit het buitenland moet komen. De rechtspersoon moet investeren in een traject dat nog steeds is omgeven met onzekerheden. De trefwoorden bij zelfmelding en medewerking zijn vrijwilligheid, tijdigheid en volledigheid. Dat zijn rekbare begrippen. De rechtspraak rondom de inkeerbepaling uit het fiscale strafrecht laat reeds zien dat daarover veel discussie mogelijk is. De opsporingsdienst rapporteert of de mate van medewerking voldoende is geweest. Zo niet, dan zal het OM de korting kunnen matigen tot het niveau van een troostprijs.
De rechtspersoon die vol goede moed de fuik van de zelfmelding is ingezwommen, zal uiteindelijk geen kant meer op kunnen. Zijn lot ligt in handen van opsporingsdienst en OM. Meer dan 50% korting kan het niet worden, maar het kan wel veel slechter uitpakken.
Zijn advocaten iets opgeschoten met deze Aanwijzing? Dat lijkt me niet. Het OM heeft zijn beloningsvrijheid aan banden gelegd. Het heeft beperkingen geïntroduceerd die er niet waren. Verder worden strenge eisen gesteld aan elke rechtspersoon die de stap naar zelfmelding wil wagen. Het is onzeker hoe dat uitpakt. Een korting van 50% klinkt misschien aardig, maar de echte vraag is natuurlijk op welk boetebedrag dat percentage wordt losgelaten. Die duidelijkheid zal het OM pas aan het eind van de rit verschaffen. Wanneer het OM bijvoorbeeld een boete van tien miljoen wenst, kan het daar steeds op uitkomen. Dan wordt het bedrag waarop de korting van 50% wordt toegepast gewoon twintig miljoen. De rekensom zal altijd kloppen. Gefeliciteerd.
