Verplichte rapportering door accountants over fraude en continuïteit in de controleverklaring

Concrete aanleiding voor dit consultatiedocument is de expliciete toezegging van de NBA aan de Tweede Kamer dat accountants in hun verklaring expliciet zullen stilstaan bij de controlewerkzaamheden die zij in dat kader hadden verricht en tot welke eventuele bevindingen die werkzaamheden hadden geleid. 

In het consultatiedocument zijn aanpassingen voorgesteld van de door accountants toe te passen Controlestandaarden. Hoewel de meeste wijzigingen van de Controlestandaarden een internationale grondslag kennen, is dat hier dus niet het geval. De internationale Controlestandaarden kennen deze verplichting niet. 

Kern van de rapportageplicht

De rapportageplicht voor accountants is geregeld door aanpassing van Controlestandaard 700 (Het vormen van een oordeel en het rapporteren over financiële overzichten). De kern van de rapportageplicht bestaat eruit dat de accountant in de controleverklaring in principe in aparte secties ‘Controleaanpak continuïteit' en ‘Controleaanpak frauderisico’s' dient te beschrijven op welke wijze de accountant heeft ingespeeld op respectievelijk gebeurtenissen of omstandigheden die gerede twijfel kunnen doen ontstaan over het kunnen handhaven van de continuïteitsveronderstelling, respectievelijk op frauderisico’s die kunnen leiden tot een afwijking van materieel belang. Eventueel kunnen deze beschrijvingen worden geïntegreerd in de sectie ‘Kernpunten van de controle’.  

Bij het bepalen van de mate van detail waarin wordt gerapporteerd, past de accountant professionele oordeelsvorming toe, mede aan de hand van de specifieke omstandigheden en complexiteit van de controle. Volstaan kan worden met een verkorte vorm van rapporteren op het moment dat het onderwerp geen significante aandacht van de accountant vereiste bij het uitvoeren van de controle.

Verder worden accountants aangemoedigd – maar (nog) niet verplicht – om een indicatie van de uitkomsten van de werkzaamheden aan de controleverklaring en/of de belangrijke waarnemingen toe te voegen. De NBA heeft aangekondigd over een jaar te evalueren of Controlestandaard 700 op dit punt aanscherping behoeft. 

Voor het verplicht rapporteren over werkzaamheden rondom fraude gelden overigens twee uitzonderingen. Allereerst kan wet- en regelgeving zich verzetten tegen openbaarmaking van de aangelegenheid, waarbij bijvoorbeeld gedacht kan worden aan de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (“Wwft”). Een tweede uitzondering wordt gecreëerd voor het buitengewoon zeldzaam geachte geval waarin redelijkerwijs verwacht wordt dat de nadelige gevolgen van openbaarmaking groter zullen zijn dan de voordelen van openbaarmaking voor het maatschappelijk verkeer. Verplichte rapportering is echter zonder twijfel het uitgangspunt. Ook merkt de NBA uitdrukkelijk op dat de nieuwe rapportageplicht duidelijk een aanvullend karakter heeft. Het kan geenszins gezien worden als een vervanging van reeds bestaande (rapportage)verplichtingen. 

Rapportageplicht is voor OOB’s (deels) toepasselijk op verslaggeving over boekjaar 2021 

De door de NBA voorgestelde wijzigingen zijn op 8 december 2021 finaal geworden. Daarmee is de verplichte rapportering door accountants over fraude en continuïteit in de controleverklaring een feit. De gevolgen hiervan voor ondernemingen mogen – naar onze overtuiging – niet worden onderschat. De onderneming zélf is bijvoorbeeld lang niet altijd verplicht over onder andere fraude(risico’s) te rapporteren, omdat de verslaggevingsvoorschriften daartoe niet altijd in dezelfde mate van detail verplichten. Desondanks wordt de accountant nu verplicht te allen tijde over de door hem verrichte werkzaamheden te rapporteren. Nog los van de vraag hoe zich dit verhoudt tot de op de accountant(sorganisatie) rustende geheimhoudingsplicht, zal dit aanleiding (kunnen) geven tot besprekingen tussen de onderneming en de accountant over welke werkzaamheden door de accountant zijn (of zullen worden) verricht en welke informatie daarover door de accountant naar buiten wordt gebracht. 

Oorspronkelijk stelde de NBA voor om de verplichte rapportage over fraude en continuïteit voor alle ondernemingen in te laten gaan: voor organisaties van openbaar belang (“OOB’s”) – waaronder (te) kort gezegd worden verstaan: beursgenoteerde ondernemingen, banken en verzekeraars – en voor niet-OOB’s, alsmede bij zowel wettelijke als niet-wettelijke controles. Naar aanleiding van de ontvangen consultatiereacties is besloten tot gefaseerde invoering. De verplichte rapportering over werkzaamheden rondom fraude en continuïteit zal alleen komen te gelden voor wettelijke controles als bedoeld in de Wet toezicht accountantsorganisaties (“Wta”), met ingang van boekjaren die zijn aangevangen op of na 15 december 2021. Daarop geldt één belangrijke uitzondering. Aangaande de wettelijke controle van OOB’s geldt de rapportageplicht van accountants over werkzaamheden verricht rondom fraude al vanaf boekjaren die zijn aangevangen op of na 15 december 2020. Concreet betekent dit dat in de controleverklaringen bij verslaggeving van OOB’s over boekjaar 2021 – de verslaggeving die thans wordt voorbereid – door accountants al gerapporteerd dient te worden over de verrichte werkzaamheden rondom fraude. 

Over twee jaar zal er een evaluatie plaatsvinden en zal worden bezien of een verdere uitbreiding van de rapportageplicht wenselijk wordt bevonden. 

Vervolg

Op 15 oktober 2021 heeft de NBA een brochure uitgebracht over de nieuwe accountantsrapportage over fraude en continuïteit en wat dat voor ondernemingen betekent. De NBA berichtte op 10 december 2021 dat stappenplannen en voorbeeldteksten op korte termijn zullen volgen, gegeven de veelvuldig geuite wens om nadere guidance te ontvangen. Fraude en continuïteit blijven dus onverminderd actueel. Wij blijven de ontwikkelingen in dit kader vanzelfsprekend volgen en zullen u daarover informeren indien zich nieuwe ontwikkelingen voordoen. Voor vragen over deze nieuwe rapportageplicht door accountants kunt u zich wenden tot Steven Hijink of Monique van der Linden.