Pensioen Q&A COVID-19

1. Wat zijn de gevolgen van de COVID-19 uitbraak voor pensioenfondsen?

Eind 2019 dreigden verschillende pensioenfondsen te moeten korten vanwege hun (te) lage dekkingsgraden. Mede met het oog op de invoering van het nieuwe pensioenstelsel, waarover afgelopen zomer een akkoord is bereikt, heeft de minister van SZW deze pensioenfondsen langer de tijd gegeven om aan de financiële eisen te voldoen. Dit is neergelegd in een ministeriële regeling (zie ook ons eerdere bericht hierover). Deze regeling vervalt met ingang van 30 december 2020. Vanaf dat moment gelden dus weer de normale financiële eisen voor pensioenfondsen.

Sinds de uitbraak van COVID-19 dalen wereldwijd de beurskoersen en de rente. Dit heeft geleid tot fors lagere dekkingsgraden van pensioenfondsen. De kans dat pensioenfondsen vanaf 31 december 2020 alsnog kortingsmaatregelen moeten nemen, is hierdoor groter geworden.

Op 17 maart 2020 heeft De Nederlandsche Bank (DNB) een persbericht gepubliceerd. Daarin staat dat DNB maatregelen onderzoekt om de gevolgen van de COVID-19 uitbraak voor pensioenfondsen en verzekeraars te beperken. Het is nog niet bekend om welke concrete maatregelen het gaat. Zodra hierover meer bekend is, zullen wij u nader informeren. Mogelijk zal ook de voortgang en inhoud van afspraken over het nieuwe pensioenstelsel van belang zijn voor de vraag in hoeverre de huidige kortingsregels vanaf eind 2020 strikt gehandhaafd gaan worden.

2. Kunnen werkgevers uitstel van betaling van pensioenpremies krijgen?

Op 21 maart 2020 heeft Stichting van de Arbeid met de Pensioenfederatie en het Verbond van Verzekeraars afspraken gemaakt om werkgevers die als gevolg van de COVID-19 uitbraak in financiële problemen zijn gekomen, tegemoet te komen. Omdat de problematiek per sector of werkgever verschilt, zal maatwerk worden geboden op basis van de volgende oplossingsrichtingen:

• De pensioenuitvoerders treffen met individuele werkgevers met acute financiële problemen een betalingsregeling;
• De betalingstermijnen waarbinnen werkgevers pensioenpremies moeten betalen, worden voor getroffen sectoren en werkgevers, binnen de wettelijke mogelijkheden, verruimd;
• De pensioenuitvoerders voeren een minder strikt invorderingsbeleid bij het innen van pensioenpremies (bijvoorbeeld door het inschakelen van incassobureaus en/of het opleggen van administratieve boetes uit te stellen).

Op dit moment is de ruimte voor maatwerk nog beperkt door de wettelijke regels over onder andere de betalingstermijnen. Hierover vindt nog overleg plaats tussen de Pensioenfederatie, het Verbond van Verzekeraars, DNB en het ministerie van SZW.

Werkgevers die in acute problemen komen met het betalen van pensioenpremies en in aanmerking willen komen voor een betalingsregeling dienen contact op te nemen met hun pensioenuitvoerder Als de werkgever is aangesloten bij een verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds dient bij betalingsonmacht tevens tijdig een melding te worden gedaan bij het pensioenfonds (art. 23 Wet Bpf 2000). Schending van deze meldingsplicht kan ertoe leiden dat de bestuurders van de werkgever hoofdelijk aansprakelijk zijn jegens het pensioenfonds.    

3. Kunnen werkgevers zich beroepen op een premiebetalingsvoorbehoud in de pensioenovereenkomst?

Werkgevers die als gevolg van de COVID-19 uitbraak in financiële problemen zijn gekomen, kunnen zich mogelijk op een premiebetalingsvoorbehoud beroepen. De Pensioenwet (Pw) biedt werkgevers namelijk de mogelijkheid om het recht voor te behouden de werkgeversbijdrage van de pensioenpremie te verminderen of te beëindigen in geval van een ingrijpende wijziging van omstandigheden (art. 12 Pw). Om van deze mogelijkheid gebruik te kunnen maken, moet eerst worden vastgesteld of in de pensioenovereenkomst een betalingsvoorbehoud is gemaakt. Als dat zo is, rijst de vraag of financiële problemen die het gevolg zijn van de COVID-19 uitbraak kwalificeren als “ingrijpende wijziging van omstandigheden”. Uit de wetsgeschiedenis blijkt dat dat het geval kan zijn (Kamerstukken II 2005/06, 30413, 3, p. 184). De wetgever heeft financieel onvermogen van de werkgever expliciet als voorbeeld genoemd van een situatie die een beroep op het betalingsvoorbehoud kan rechtvaardigen.

De mogelijkheid om in een pensioenovereenkomst een betalingsvoorbehoud op te nemen geldt niet voor werkgevers die op grond van een verplichtstelling deelnemen in een bedrijfstakpensioenfonds.

4. Heeft de ondernemingsraad instemmingsrecht als een werkgever zich beroept op het premiebetalingsvoorbehoud?

De ondernemingsraad heeft instemmingsrecht bij een voorgenomen besluit tot vaststelling, wijziging of intrekking van regelingen op grond van een pensioenovereenkomst (art. 27 WOR). Een beroep van een werkgever op een reeds in de pensioenovereenkomst opgenomen premiebetalingsvoorbehoud, wijzigt de pensioenovereenkomst naar onze mening niet. De ondernemingsraad heeft dus waarschijnlijk geen instemmingsrecht. Dat ligt wellicht anders indien al direct duidelijk is dat het geen tijdelijke, maar een structurele wijziging van de hoogte van de pensioenopbouw betreft.

5. Kunnen pensioenuitvoerders de pensioenopbouw stopzetten als werkgevers niet in staat zijn de premies te betalen (en geen uitstel van betaling is verleend)?

Verzekeraars kunnen bij een premieachterstand de opbouw van pensioenaanspraken beëindigen. Hierbij moeten de voorschriften van art. 29 Pw in acht genomen worden. Dit komt er kort gezegd op neer dat de verzekeraar zich eerst aantoonbaar moet hebben ingespannen om de achterstallige premies te innen. Vervolgens dient de verzekeraar de deelnemers en de werkgever te informeren over het stopzetten van de pensioenopbouw. Op zijn vroegst drie maanden na deze mededeling kan de verzekeraar dan stoppen met de opbouw. Deze regeling geldt ook voor premiepensioeninstellingen.

Pensioenfondsen kunnen bij een premiebetalingsachterstand niet stoppen met de opbouw van pensioenaanspraken. Wel leiden betalingsachterstanden tot een lagere dekkingsgraad. Dat kan uiteindelijk ook nadelig zijn voor de deelnemers. Een lage dekkingsgraad kan immers tot gevolg hebben dat er niet geïndexeerd wordt of zelfs leiden tot kortingsmaatregelen. 

6. Wat betekent de regeling werktijdverkorting voor de pensioenopbouw?

Tot 17 maart 2020 konden werkgevers een vergunning voor werktijdverkorting aanvragen. Bij toekenning kwam de loondoorbetalingsverplichting (gedeeltelijk) te vervallen en konden werknemers aanspraak maken op een deeltijd WW-uitkering. De Belastingdienst heeft op 16 maart 2020 verduidelijkt dat de pensioenopbouw gedurende de periode van werktijdverkorting kan worden voortgezet (V&A 20-004). Of een werkgever daar in een concreet geval ook toe gehouden is, zal afhangen van de arbeidsvoorwaardelijke afspraken die over pensioenen zijn gemaakt.

De regeling inzake werktijdverkorting is op 17 maart 2020 om 18.45 uur ingetrokken. Daarvoor in de plaats is de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkbehoud (“NOW”) gekomen. Het bovenstaande is dus alleen relevant voor werkgevers die al een vergunning voor werktijdverkorting hebben gekregen voordat die regeling werd ingetrokken.

7. Wat betekent de NOW voor de pensioenopbouw en de betaling van pensioenpremies?

Op dezelfde datum heeft het kabinet ook de uitgangspunten van de NOW bekend gemaakt. Deze regeling is bedoeld voor werkgevers die naar verwachting meer dan 20% omzetverlies lijden als gevolg van de COVID-19 uitbraak. Het UWV vergoedt aan die werkgevers maximaal 90% van de loonkosten.

Het is nog niet duidelijk wat de NOW betekent voor de pensioenopbouw van de betrokken werknemers. Een voorwaarde voor toepassing van de NOW is dat de werkgevers 100% van het loon blijven doorbetalen. Om die reden ligt het voor dat hand dat ook de pensioenopbouw wordt voortgezet. De vraag is dan of het UWV ook 90% van de pensioenpremies aan de werkgever vergoedt. Het kabinet heeft hierover echter nog geen duidelijkheid gegeven. Het is dus wachten op de nadere uitwerking van de NOW. De minister van SZW heeft laten weten ernaar te streven de nieuwe regeling binnen twee weken na 17 maart 2020 te publiceren.

8. Eventuele overige noodmaatregelen op het terrein van de pensioenen die werkgevers kunnen treffen

Werkgevers die als gevolg van de COVID-19 uitbraak in financiële problemen zijn gekomen zouden de volgende overige noodmaatregelen kunnen onderzoeken:

• In het geval een pensioenovereenkomst geen premiebetalingsvoorbehoud bevat, zou de werkgever alsnog een dergelijk voorbehoud kunnen proberen in te voeren met een beroep op een eenzijdig wijzigingsbeding. Hierbij dient tevens het instemmingsrecht van de ondernemingsraad in acht te worden genomen;
• Uit een uitvoeringsovereenkomst kunnen bijstortingsverplichtingen voor de werkgever voortvloeien. Wij achten de kans klein dat (een gedeelte van) een dergelijke bijstortingsverplichting onder de NOW door het UWV zal worden vergoed. De werkgever zou daarom kunnen onderzoeken of de COVID-19 uitbraak een geldige reden is om onder de bijstortingsverplichting uit te komen. Hiervoor moet allereerst de uitvoeringsovereenkomst worden beoordeeld. Bevat de uitvoeringsovereenkomst relevante bepalingen waar een werkgever in financiële problemen zich op kan beroepen? Zo niet, dan zal de werkgever ‘slechts’ kunnen terugvallen op algemene civielrechtelijke leerstukken, zoals overmacht (art. 6:75 BW), onvoorziene omstandigheden (art. 6:258 BW) en/of de redelijkheid en billijkheid (art. 6:248 BW).

9. Welke gevolgen heeft de COVID-19 uitbraak voor de (verdere planning van de) uitwerking van het pensioenakkoord?

Uit de media blijkt dat alle overleggen over de uitwerking van het pensioenakkoord tot nu toe gewoon doorgaan, zij het telefonisch. Vooralsnog lijkt het erop dat de COVID-19 uitbraak dus geen gevolgen heeft voor de planning. Voor de ontwikkelingen ten aanzien van het pensioenakkoord verwijzen wij naar onze website www.stibbenieuwpensioenstelsel.nl. 

Meer over het coronavirus

Meer publicaties over de impact van het coronavirus leest u op onze website. Hier vindt u ook een lijst met contactpersonen binnen ons kantoor die u kunnen adviseren bij vragen over de implicaties van het coronavirus voor uw bedrijf.