Nieuwe wet- en regelgeving bestuursrecht en omgevingsrecht per 1 januari 2024

Algemene wet bestuursrecht 

Per 1 januari 2024 bevat de Algemene wet bestuursrecht (Awb) met een nieuwe bepaling die alle bestuursorganen verplicht om zorg te dragen voor passende ondersteuning bij het verkeer met het betreffende bestuursorgaan. Het gaat om het nieuwe artikel 2:1, eerste lid, Awb dat luidt: ‘Een bestuursorgaan draagt zorg voor passende ondersteuning bij het verkeer met dat bestuursorgaan’. Het gaat om een zorgplichtbepaling die blijkens de wetsgeschiedenis niet in rechte afdwingbaar is, maar waarvan de naleving wel door de rechter en de ombudsman kan worden getoetst. De nieuwe bepaling is aan de Awb toegevoegd via de ‘Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer’ die in juni 2023 het Staatsblad bereikte (Stb. 2023, 183). Het inwerkingtredingsbesluit waarmee artikel 2:1 lid 1 Awb per 1 januari 2024 in werking is gesteld, werd op 25 oktober 2023 in het Staatsblad gepubliceerd (Stb. 2023, 368). 

Ook luidt per 1 januari 2024 het opschrift van hoofdstuk 2 Awb niet langer ‘Verkeer tussen burgers en bestuursorganen’, maar ‘Verkeer met bestuursorganen’. Blijkens de memorie van toelichting bij het in juli 2019 ingediende wetsvoorstel (Kamerstukken II 2018/19, 35261, nr. 3) heeft de wijziging tot doel om tot beter tot uitdrukking te brengen dat de elektronische weg in zijn algemeenheid kan worden gehanteerd in het verkeer met bestuursorganen (en niet alleen met burgers).

Omgevingswet

De Omgevingswet markeert een grote stelselherziening. De wet vormt het fundament voor de bundeling van het omgevingsrecht. De Omgevingswet integreert gebiedsgerichte onderdelen van 26 sectorale wetten, 60 AMvB’s en 75 ministeriële regelingen tot een samenhangend stelsel van planning, besluitvorming en procedures in één wet, 4 AMvB’s en één ministeriële regeling. Het gaat onder meer om wet- en regelgeving over bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur. 

De Omgevingswet met onderliggende regelgeving treedt per 1 januari 2024 in werking. Daaraan ging een langdurig totstandkomingsproces vooraf. In juni 2014 is het wetsvoorstel Omgevingswet bij de Tweede Kamer ingediend, waar het 1 juli 2015 met een ruime meerderheid is aangenomen. Op 22 maart 2016 heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel aangenomen en op 26 april 2016 is de tekst van de Omgevingswet in het Staatsblad verschenen. Daarmee was de stelselherziening nog niet afgerond. De Omgevingswet is aangevuld en gewijzigd door onder meer vier aanvullingswetten en een Invoeringswet. Daarnaast zijn vier AMvB’s en één Omgevingsregeling vastgesteld waarin alle uitvoeringsregelgeving staat. De Eerste Kamer stemde op 14 maart 2023 in met het conceptbesluit tot vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de Omgevingswet. In het Staatsblad van 22 maart 2023 (Stb. 2023, 89) heeft de minister het definitieve moment van inwerkingtreding bekendgemaakt. Gelijktijdig met inwerkingtreding van de Omgevingswet doet ook een nieuw stelsel van kwaliteitsborging voor de nieuwbouw van bouwwerken in gevolgklasse 1 zijn intrede. 

De geconsolideerde teksten van de Omgevingswet, de AMvB’s en de Omgevingsregeling vindt u hier. In onze blogreeks over de Omgevingswet leest u meer over diverse onderwerpen die samenhangen met de Omgevingswet. 

Besluit tot wijziging van het Bal in verband met de actualisatie van de energiebesparingsplicht

Met het Besluit van 19 juni 2023, tot wijziging van het Besluit activiteiten leefomgeving, het Besluit kwaliteit leefomgeving, het Omgevingsbesluit en het Besluit energie-audit in verband met de actualisatie van de energiebesparingsplicht voor milieubelastende activiteiten wordt de energiebesparingsplicht voor milieubelastende activiteiten geactualiseerd en verbreed met CO2-reductie. De inwerkingtreding van dit besluit is voorzien per 1 januari 2024, gelijktijdig met de inwerkingtreding van het nieuwe stelsel van de Omgevingswet.

Besluit tot wijziging van het Bal in verband met het opnemen van een plicht tot het verstrekken van gegevens en bescheiden over energiebesparende maatregelen

Met het Besluit van 26 januari 2022 tot wijziging van het Besluit activiteiten leefomgeving in verband met het opnemen van een plicht tot het verstrekken van gegevens en bescheiden over energiebesparende maatregelen en tot wijziging van het Besluit energie-audit wordt de informatieplicht energiesparing opgenomen in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Deze informatieplicht energiebesparing is per 2 mei 2019 in het Activiteitenbesluit milieubeheer geïntroduceerd, maar waren indertijd niet opgenomen in het Bal en Bbl. Daarnaast worden met dit besluit enkele wijzigingen doorgevoerd in het Besluit energie-audit in verband met de inwerkingtreding van het stelsel van de Omgevingswet. Het besluit treedt per 1 januari 2024 in werking.

Vierde wijziging actualisering geometrie IenW

De Regeling van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat, van 30 mei 2023, nr. IENW/BSK-2023/143340, tot wijziging van de Omgevingsregeling in verband met de actualisering en wijziging van de regels met betrekking tot de geometrische begrenzingen van waterstaatswerken, geometrische begrenzingen beperkingengebieden hoofdspoorwegen en geometrische begrenzingen van wegen in beheer bij het Rijk (actualisering geometrie Omgevingsregeling IenW tweede helft 2023) betreft een wijziging van bijlage III bij de Omgevingsregeling (Or) in verband met enige verbeteringen en aanvullingen in de geometrische begrenzingen van een aantal werkingsgebieden bij hoofdstuk 2 van de Or. 

Tweede wijzigingsregeling IenW Omgevingsregeling

De Regeling van de Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, de Minister van Infrastructuur en Waterstaat en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat van 23 september 2022 houdende tweede bundeling ter wijziging van de Omgevingsregeling in verband met diverse wijzigingen betreft een wijziging van bijlage III bij de Omgevingsregeling (Or) in verband met enige verbeteringen en aanvullingen in de geometrische begrenzingen van een aantal werkingsgebieden bij hoofdstuk 2 van de Or. In deze gebieden worden specifieke regels gesteld door het Rijk. De geometrische begrenzingen geven aan waar deze regels gelden.

Onderwijs

Wet herinvoering basisbeurs hoger onderwijs

De Wet van 6 juni 2023, houdende wijziging van onder meer de Wet studiefinanciering 2000 in verband met de herinvoering van de basisbeurs in het hoger onderwijs, de verstrekking van een tegemoetkoming aan studenten die onder het studievoorschotstelsel hebben gestudeerd en de verruiming van de 1-februariregeling voor ho-studenten die zijn doorgestroomd vanuit het mbo (Wet herinvoering basisbeurs hoger onderwijs) heeft tot doel met ingang van studiejaar 2023/2024 een basisbeurs voor alle studenten beschikbaar te stellen. Een deel van deze wet is in 2023 in werking getreden. Met ingang van 1 januari 2024 treden de wijzigingen die zien op het afschaffen van de bijverdiengrens in het mbo (artikel 3.17 WSF 2000) en het verbreden van de doelgroep van de aanvullende beurs (artikel 3.9a WSF 2000) in werking. Voor allebei geldt dat hiermee wordt aangesloten bij de uitvoeringspraktijk van DUO, waar voor allebei de voorzieningen wordt gekeken naar het inkomen over een kalenderjaar (Stb. 2023,188).

Wijziging Wet register onderwijsdeelnemers 

De Wet van 20 april 2022 tot wijziging van de Wet register onderwijsdeelnemers en enkele andere wetten in verband met het uitbreiden van de wettelijke grondslagen voor de verwerking van gegevens in het kader van het register onderwijsdeelnemers wijzigt de Wet register onderwijsdeelnemers in verband met het uitbreiden van de wettelijke grondslagen voor de verwerking van gegevens uit het register onderwijsdeelnemers. Een deel van deze wet is in 2023 in werking getreden. Met ingang van 1 januari 2024 treden de artikelen 24b WRO en 41b BRO in werking. Deze bepalingen regelen de verstrekking van gegevens aan de Belgische toezichthouder op de leerplichtwetgeving (Stb. 2022, 285).

Voedsel- en productveiligheid

Wijziging Tabaks- en rookwarenbesluit 

Het Besluit van 14 november 2023, houdende wijziging van het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met het verbieden van de grensoverschrijdende verkoop op afstand van aanverwante producten anders dan elektronische sigaretten en navulverpakkingen wordt het Tabaks- en rookwarenbesluit aangepast, met het doel het verbod op grensoverschrijdende verkoop op afstand ook te laten gelden voor elektronische sigaretten zonder nicotine, navulverpakkingen zonder nicotine, patronen zonder nicotine, elektronische verhittingsapparaten en voor roken bestemde kruidenproducten te verbieden. Dit besluit treedt in werking met ingang van 1 januari 2024.

Wijziging van bijlage I als bedoeld in artikel 7.1, 7.2 en 7.3 van het Alcoholbesluit

Op grond van artikel 44b, eerste lid, van de Alcoholwet wordt bij algemene maatregel van bestuur een bijlage vastgesteld, die bij elke daarin omschreven overtreding het bedrag van de deswege op te leggen bestuurlijke boete bepaalt. In de bijlage als bedoeld in artikel 7.1 bij het Alcoholbesluit is hieraan uitvoering gegeven. In de Alcoholwet zijn de artikelen 25e, 25f en 25g niet opgenomen in de bijlage van Alcoholbesluit. Hierdoor kunnen overtredingen van de genoemde artikelen op dit moment niet beboet worden op basis van de Alcoholwet. Het Besluit van 8 november 2023, houdende wijziging Bijlage I als bedoeld in de artikelen 7.1, 7.2 en 7.3 van het Alcoholbesluit maakt dit mogelijk. De beoogde datum van inwerkingtreding is 1 januari 2024 (Stb. 2023, 411).

Intrekking van het Warenwetbesluit Visserijproducten, slakken en kikkerbillen en wijziging van enkele andere Warenwetbesluiten

Met het Besluit van 24 oktober 2023 houdende de intrekking van het Warenwetbesluit Visserijproducten, slakken en kikkerbillen en wijziging van enkele andere Warenwetbesluiten wordt het Warenwetbesluit Visserijproducten, slakken en kikkerbillen (Warenwetbesluit) per 1 januari 2024 ingetrokken. Het Warenwetbesluit geeft uitvoering aan Europese regelgeving die voorziet in voorschriften voor de productie en verhandeling van visserijproducten, slakken en kikkerbillen. Veel bepalingen van het Warenwetbesluit zijn in de loop van de tijd al vervallen. Naar aanleiding van een interne heroverweging van het Warenwetbesluit is gebleken dat vrijwel alle bepalingen kunnen worden ingetrokken. Enkel voorschriften inzake goede voorlichting aan consumenten en de aanduiding van visserijproducten blijven gehandhaafd. Deze bepalingen passen volgens de wetgever beter in het Warenwetbesluit informatie levensmiddelen en het Warenwetbesluit Gereserveerde aanduidingen.

Lucht- en zeevaart

Wijziging Havenbeveiligingswet 

De Wet van 5 oktober 2022 tot wijziging van de Havenbeveiligingswet in verband met de modernisering van de opleidingseisen voor personen die bij havenfaciliteiten beveiligingswerkzaamheden verrichten, de optimalisering van de veiligheidscontroles van schepen en een tweetal technische verbeteringen treedt per 1 januari 2024 in werking (Stb. 2023, 420). Deze wijzigingswet moderniseert de opleidingseisen voor personen die bij havenfaciliteiten beveiligingswerkzaamheden verrichten en bevat de optimalisering van de veiligheidscontroles van schepen en een tweetal technische verbeteringen. 

Besluit tot wijziging van het Besluit bewijzen van bevoegdheid voor de luchtvaart, het Besluit burgerluchthavens en het Besluit luchtvaartuigen 2008 

Het Besluit van 2 november 2023 tot wijziging van het Besluit bewijzen van bevoegdheid voor de luchtvaart, het Besluit burgerluchthavens en het Besluit luchtvaartuigen 2008 in verband met het vaststellen van nadere regels betreffende brevettering, luchthavengebruik en technische veiligheid voor paramotortrikes en enkele andere wijzigingen van ondergeschikte aard treedt per 1 januari 2024 in werking. Dit besluit strekt tot wijziging van het Besluit bewijzen van bevoegdheid voor de luchtvaart, het Besluit burgerluchthavens en het Besluit luchtvaartuigen 2008 in verband met het vaststellen van nadere regels betreffende brevettering, luchthavengebruik en technische veiligheid voor de zogenoemde paramotortrike. Het gebrek aan regelgeving voor de paramotortrike heeft geleid tot onduidelijkheid voor de bestuurders en maakte het verzekeren van de paramotortrike ook onmogelijk. Voor een veilige luchtvaart is de paramotortrike verder gereguleerd met dit besluit. 

Wijziging van de Regeling commissies regionaal overleg burgerluchthavens van nationale betekenis 

De Regeling van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat, van 6 december 2023, nr. IENW/BSK-2023/348240, tot wijziging van de Regeling commissies regionaal overleg burgerluchthavens van nationale betekenis in verband met het versterken van de CRO met betrekking tot de advisering over operationele aangelegenheden rond de overige burgerluchthavens van nationale betekenis wijzigt de Regeling commissies regionaal overleg burgerluchthavens van nationale betekenis (regeling CRO) op drie punten. Allereerst wordt er met deze regeling voor gezorgd dat er per deelnemende gemeente aan de CRO ook een bewonersvertegenwoordiger deelneemt aan de CRO. Verder wordt het voor de voorzitter van de CRO mogelijk om een uitzondering te maken op de maximale zittingsduur van twee termijnen voor CRO-leden. Tot slot wordt de rol van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat in relatie tot de CRO verduidelijkt door te regelen dat de agenda van de CRO ook wordt toegezonden aan de Minister.

Wijziging Regeling energie vervoer 

De Regeling van de Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat van 21 november 2023, nr. IENW/BSK-2023/336589, tot wijziging van de Regeling energie vervoer in verband met het verlagen van de energiefactor voor geleverde brandstoffen aan zeevaart, de toevoeging aan bijlage 1, deel A, van geleverde biobrandstof in ongemengde vorm aan binnenvaart en zeevaart en de toevoeging in bijlage 5 van enkele grondstoffen aan de lijst van biogrondstoffen wijzigt de Regeling energie vervoer dat betrekking heeft op de regels van hernieuwbare energie voor vervoer. De eerste wijziging van de Regeling energie vervoer betreft de verlaging van de vermenigvuldiger van de energie-inhoud voor geleverde biobrandstoffen aan scheepvaart. Met de tweede wijziging van de Regeling energie vervoer, is het mogelijk gemaakt dat ook leveringen van pure biobrandstoffen, te weten biobrandstoffen in ongemengde vorm, voor gebruik in binnen- en zeeschepen kunnen worden ingeboekt, ter verkrijging van hernieuwbare brandstofeenheden. Tot slot is als derde wijziging de tabel in bijlage 5 aangevuld met nieuwe soorten grondstoffen voor biobrandstoffen, als toevoeging op de nationale lijst van industrieel afval, ter invulling van artikel 9.7.4.6, eerste lid, onderdeel b, onder 2, van de Wet milieubeheer. 

Overige wijzigingen in wet- en regelgeving

Wet elektronische publicaties en besluit elektronische publicaties

De Wet van 1 juli 2020 tot wijziging van de Bekendmakingswet en andere wetten in verband met de elektronische publicatie van algemene bekendmakingen, mededelingen en kennisgevingen (Wet elektronische publicaties) en het Besluit van 1 april 2021, houdende regels over elektronische publicatie van algemene bekendmakingen, mededelingen en kennisgevingen (Besluit elektronische publicaties) hebben tot doel de toegankelijkheid van (voorgenomen) overheidsbesluiten te vergroten. Daartoe wijzigen op onderdelen de Algemene wet bestuursrecht en tal van andere wetten. Per 1 juli 2021 zijn de wet en het besluit grotendeels in werking getreden. De artikelen 4.4 (wijziging Invoeringswet Omgevingswet), 4.8 (wijziging Omgevingswet) en 4.22 (wijziging Wet kwaliteitsborging voor het bouwen) van de wet en de artikelen 9.12 (wijziging Omgevingsbesluit) en 11.1, tweede lid (tijdelijke regeling voor besluiten op grond van de Omgevingswet) treden per 1 januari 2024 in werking, gelijktijdig met de Omgevingswet (Stb. 2021, 176). 

Wet opheffing geheimhoudingsplicht ten behoeve van de inspectie Belastingen, Toeslagen en Douane

De Wet van 25 augustus 2023 tot wijziging van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen en de Algemene douanewet ter opheffing van de geheimhoudingsplicht in verband met het verstrekken van gegevens aan de inspectie belastingen, toeslagen en douane (Wet opheffing geheimhoudingsplicht ten behoeve van de inspectie belastingen, toeslagen en douane) treedt per 1 januari 2024 in werking (Stb. 2023,380). De wet heeft tot doel het verstrekken van gegevens en inlichtingen, verkregen door de directoraten-generaal Toeslagen en Douane in de uitvoering van hun taken en waarop de geheimhoudingplicht van toepassing is, aan de Inspectie belastingen, toeslagen en douane (IBTD) mogelijk te maken.

Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten

De Wet van 31 januari 2013 tot aanvulling van de Algemene wet bestuursrecht met bepalingen over nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige overheidsdaad (Wet nadeelcompensatie en schadevergoeding bij onrechtmatige besluiten) treedt per 1 januari 2024 in werking (Stb. 2023, 336). Deze wet beoogt de rechtsgang en competentieverdeling tussen de verschillende rechters bij schadevergoeding wegens onrechtmatige besluiten te vereenvoudigen en door codificatie van het égalitébeginsel het nadeelcompensatierecht te uniformeren. De wet voegt aan de Algemene wet bestuursrecht een aantal algemene bepalingen over schadevergoeding bij (on)rechtmatig overheidshandelen toe. 

Wet aanpak dierenmishandeling en dierverwaarlozing 

De Wet van 3 juni 2023 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafvordering en de Wet dieren met het oog op de versterking en aanvulling van het instrumentarium ten behoeve van de opsporing, vervolging en bestuursrechtelijke sanctionering van dierenmishandeling, dierverwaarlozing en overtreding van bepalingen inzake dierenwelzijn, dierengezondheid en het aanhitsen van dieren (Wet aanpak dierenmishandeling en dierverwaarlozing) treedt per 1 januari 2024 in werking (Stb. 2023, 334). De wet heeft tot doel om de strafrechtelijke en bestuursrechtelijke aanpak van dierenmishandeling, dierverwaarlozing, overtredingen van bepalingen inzake dierengezondheid en bijtincidenten te versterken. Openbaar ministerie, rechters, inspecties en toezichthouders krijgen meer mogelijkheden om effectieve en op de situatie toegesneden maatregelen te treffen om recidive zo veel mogelijk te voorkomen. 

Wet wijzigingen bestuur en inrichting van academische ziekenhuizen 

De Wet van 7 juni 2023, houdende wijziging van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek in verband met enkele wijzigingen inzake het bestuur en de inrichting van academische ziekenhuizen treedt per 1 januari 2024 in werking (Stb. 2023, 324). De wet regelt de randvoorwaarden voor de samenvoeging tussen het VU medisch centrum (VUmc) en Academisch Medisch Centrum (AMC) tot Amsterdam UMC (Universitair Medische Centra), alsmede de gevolgen van die samenvoeging wat betreft de samenwerking tussen de UvA, de VU en het nieuwe academische ziekenhuis. Ook wordt de wettelijke bepalingen inzake de afstemming van de samenwerking tussen universiteiten en academisch ziekenhuizen van toepassing op bijzondere universiteiten en academische ziekenhuizen, nu deze niet meer uitgaan van dezelfde rechtspersoon. 

Strafbaarstelling gebruik persoonsgegevens voor intimiderende doeleinden (doxing)

De Wet van 12 juli 2023 tot wijziging van het Wetboek van Strafrecht, het Wetboek van Strafrecht BES, het Wetboek van Strafvordering en het Wetboek van Strafvordering BES in verband met de strafbaarstelling van het zich verschaffen, verspreiden of anderszins ter beschikking stellen van persoonsgegevens voor intimiderende doeleinden (strafbaarstelling gebruik persoonsgegevens voor intimiderende doeleinden) treedt per 1 januari 2024 in werking (Stb. 2023, 280). De wet stelt doxing strafbaar: het verschaffen of verspreiden van identificerende persoonsgegevens om een ander vrees aan te jagen of aan te doen jagen. Hoewel doxing vooraf kan gaan aan gedragingen die reeds strafbaar zijn, is doxing op dit moment niet strafbaar. 

Besluit digitale overheid

Het Besluit van 30 oktober 2023, houdende wijziging van het Besluit verwerking persoonsgegevens generieke digitale infrastructuur in verband met het stellen van de kaders voor informatieveiligheid en persoonsgegevensverwerking treedt per 1 januari 2024 in werking (Stb. 2023, 391). Deze AMvB ziet op de uitwerking van onderdelen van de voorgenomen (eerste tranche van de) Wet digitale overheid (WDO, TK 34 927), te weten: verplichte (informatieveiligheids)voorschriften voor dienstverleners en bepalingen inzake gegevensverwerking.

Wijziging Besluit elektronische gegevensuitwisseling in de zorg 

Het Besluit van 21 oktober 2023 tot wijziging van het Besluit elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (aanwijzen van het versturen van een recept door huisarts aan terhandsteller als aangewezen gegevensuitwisseling en beschikbaar stellen voor een persoonlijke gezondheidsomgeving) treedt per 1 januari 2024 in werking (Stb. 2023, 370). In de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz), die sinds 1 juli 2023 van kracht is en zorgaanbieders verplicht om zorggegevens elektronisch uit te wisselen, staat dat een zorgverlener de voor een cliënt relevante gegevens beschikbaar stelt voor een persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO) die de cliënt gebruikt. De PGO’s moeten voldoen aan eisen waardoor de gegevens op een veilige en betrouwbare manier beschikbaar worden gesteld.

Wijziging van de Loodsplichtregeling 2021

De Regeling van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat, van 3 november 2023, nr. IENW/BSK-2023/294929, tot wijziging van de Loodsplichtregeling 2021 in verband met aanpassingen als gevolg van een evaluatie een jaar na inwerkingtreding van de nieuwe loodsplichtregelgeving treedt op 1 januari 2024 in werking (Stcr. 2023, 30845). De ministeriële regeling herstelt enkele onvolkomenheden in de Loodsplichtregeling 2021. 

Tot slot

Voor een uitgebreider overzicht met wet- en regelgeving die per 1 januari 2024 in werking treedt raadpleegt u Ondernemersplein, Overheid.nl en Rijksoverheid.nl.