Instrumentendecreet goedgekeurd door Vlaamse regering

Op 20 december 2019 heeft de Vlaamse regering het ontwerp van Instrumentendecreet goedgekeurd.

De goedkeuring van dit decreet heeft heel wat voeten in de aarde gehad: reeds op 12 januari en 20 juli 2018 keurde de Vlaamse regering een voorontwerp van decreet principieel goed.

De weg naar de definitieve goedkeuring bleek lang: de afdeling Wetgeving van de Raad van State gaf op 30 oktober 2018 een kritisch advies. Ook rezen er vragen naar de betaalbaarheid van de in het Instrumentendecreet voorgestelde instrumenten (o.a. de eigenaarsvergoeding van 100% ten gevolge van waardevermindering door een bestemmingswijziging). 

De nieuwe Vlaamse regering heeft op de laatste ministerraad van 2019 toch de knoop doorgehakt en keurde het ontwerp van Instrumentendecreet goed. Op het goedgekeurde ontwerpdecreet was het wel nog eventjes wachten: de inhoud van de tekst moest nog worden gecheckt op "juridisch correcte formulering van de gemaakte keuzes". Op 13 januari 2020 werd de nageziene tekst ter beschikking gesteld.

Pro memorie: het Instrumentendecreet

Het Instrumentendecreet bundelt verschillende omgevingsinstrumenten met het oog op ruimtelijke realisaties op het terrein. Deze realisaties zijn bijvoorbeeld het vrijhouden van woonreservegebieden en de bescherming van de kwetsbare bossen. Het Instrumentendecreet reikt ook de flankerende maatregelen aan die gepaard gaan met de fameuze "betonstop" of "bouwshift". 

In een eerdere blog hebben wij al een overzicht van de geplande "omgevingsinstrumenten" gegeven. Samengevat betreft het:

• de verhandelbare ontwikkelingsrechten, d.i. een systeem van handel in ontwikkelingsrechten tussen een 'zendende locatie' (waar een ontwikkeling tegen vergoeding vrijwillig wordt beperkt) en een 'ontvangende locatie' (waar uitbreidingsmogelijkheden ontstaan);
• de activiteitenconvenanten en activiteitencontracten, d.i. een contractsbenadering om in agrarisch gebied of parkgebied afspraken te maken over de afwijkingsmogelijkheid van de toepasselijke stedenbouwkundige voorschriften;
• de billijke schadevergoeding die is verschuldigd bij een overheidsmaatregelen die tot een bouwverbod leiden;
• de compenserende vergoeding die is verschuldigd bij beperkende of nadelige gevolgen op het grondgebruik als gevolg van het ingrijpen van het bestuur. Hieronder valt ook de zogenaamde eigenaarsvergoeding die is verschuldigd wegens gebruiksbeperkingen op een perceel;
• de koopplichten van de overheid in specifieke gevallen. 

Vlaamse regering bevestigt de omgevingsinstrumenten

Het ontwerp van Instrumentendecreet bevat een aantal verfijningen ten aanzien van het voorontwerp, voornamelijk als gevolg van het advies van de afdeling Wetgeving van de Raad van State. De geplande omgevingsinstrumenten worden niettemin bevestigd. 

Zo was de afdeling Wetgeving erg kritisch ten aanzien van de mogelijkheid om middels een overeenkomst af te wijken van stedenbouwkundige voorschriften. Volgens de afdeling Wetgeving moest de hele titel over de activiteitenconvenaten uit het decreet worden weggelaten. De contractsbenadering is in het ontwerp echter behouden.

Ook de eigenaarsvergoeding van 100% blijft behouden. Nochtans blijkt uit ramingen dat  de rekening voor een ruimtelijk beleid over de zgn. "betonstop" of "bouwshift" wel eens tot 9 miljard euro zou kunnen oplopen. Wat meer is: het in artikel 1 Eerste Protocol EVRM vervatte eigendomsrecht bevat geen juridische plicht tot het betalen van een vergoeding van 100%.  Juridisch niet noodzakelijk en financieel delicaat dus. Toch houdt de Vlaamse regering vast aan een vergoeding van 100%. 

Op naar het Vlaams Parlement

Het komt nu aan het Vlaams Parlement toe om het Instrumentendecreet goed te keuren, al dan niet na amendering ervan. Gelet op het moeilijke totstandkomingsproces van het Instrumentendecreet, zal er in het Vlaams Parlement vermoedelijk een hevig debat over worden gevoerd, niet in het minst over de kostprijs van de "betonstop" of "bouwshift" en de betaalbaarheid ervan op lange termijn.

Wordt ongetwijfeld vervolgd.

Dit artikel is mede geschreven door Yves Sternotte in zijn hoedanigheid van medewerker bij Stibbe.