Coronacrisis en staatssteun: de Europese Commissie maakt herkapitalisaties door Lidstaten mogelijk

Op 8 mei 2020 is een tweede amendement (hierna: "amendement") op de Kaderregeling van kracht geworden waarmee herkapitalisaties van ondernemingen door Lidstaten mogelijk worden gemaakt. In deze blog beschrijven wij in aanvulling op onze eerdere blog op hoofdlijnen welke nieuwe typen steunmaatregelen de EC nu mogelijk maakt en welke eisen daaraan worden gesteld.

Het amendement

Dit amendement is erop gericht om de Kaderregeling te verduidelijken en daarnaast aanvullende steuntypen mogelijk te maken. Die steuntypen vallen onder de categorie herkapitalisatiesteun. Herkapitalisatiesteun is steun in de vorm van directe investeringen in de doelonderneming om de kapitaalpositie van de onderneming te herstellen. Deze investeringen kunnen worden gedaan in de vorm van (i) investeringen met eigen vermogen van de overheid (bijvoorbeeld door aandelen te kopen) en (ii) hybride kapitaalinstrumenten. Hybride kapitaalinstrumenten zijn instrumenten met eigenschappen van eigen vermogen enerzijds en schuld / leningen anderzijds. Dit zijn bijvoorbeeld converteerbare winstcertificaten, stille deelnemingen, en converteerbare (on)gedekte obligaties. Andere vormen van hybride instrumenten sluit het amendement niet uit.

Deze investeringen ((i) en (ii)) kunnen volgens de EC de mededinging in hoge mate te beïnvloeden. Dat is de reden dat de EC deze instrumenten nu pas mogelijk maakt en daaraan bovendien zwaardere eisen stelt. Ook heeft de EC als aanvulling op de hiervoor genoemde steuntypen paragraaf 3.3 van de Kaderregeling uitgebreid door ook achtergestelde leningen mogelijk te maken tot een bepaald bedrag (zie randnummer 32 amendement). Dit omdat achtergestelde leningen ook kunnen worden aangewend voor ondernemingen die in zwaar weer verkeren maar minder concurrentieverstorend werken.

Hierna zullen wij uitsluitend ingaan op de algemene eisen die de EC stelt aan herkapitalisatiesteun in de vorm van investeringen met eigen vermogen en met hybride kapitaalinstrumenten door de overheid. Vervolgens zullen wij ingaan op de eisen die worden gesteld aan de bedrijfsvoering van ondernemingen die herkapitalisatiesteun hebben ontvangen.

Algemene eisen herkapitalisatiesteun

Herkapitalisaties mogen worden aangewend voor kleine- en middelgrote ondernemingen ("KMO's") alsook voor grote ondernemingen. Zij mogen echter niet meer bedragen dan wat minimaal nodig is om de levensvatbaarheid van de doelonderneming te waarborgen. De EC stelt daarom in de nieuwe paragraaf 3.11 van de Kaderregeling hoge eisen aan de entree van de overheid. Alleen als aan de volgende eisen is voldaan, kan de overheid overgaan tot staatssteun in de vorm van een herkapitalisatie:

1. Zonder steun zou de doelonderneming failliet gaan of in serieuze moeilijkheden komen. (randnummer 49)
2. Met de steun is het algemeen belang gediend. Hieronder wordt onder meer verstaan het tegengaan van sociale ontwrichting of marktfalen dat zich onder meer kan manifesteren door het verlies van een groot aantal banen, het verlies van innovatieve ondernemingen, ondernemingen met een systeemfunctie, of ondernemingen die een essentiële dienst verlenen. (randnummer 49)
3. De doelonderneming is niet in staat financiering op de markt te vinden tegen acceptabele voorwaarden. (randnummer 49)
4. De doelonderneming kwalificeerde niet als onderneming in moeilijkheden in de zin van de AGVV op 31 december 2019. (randnummer 49)
5. De doelonderneming moet bovendien schriftelijk om de herkapitalisatiesteun verzoeken. (randnummer 50)
6. Het is mogelijk om een steunregeling aan te melden of om ad hoc herkapitalisatiesteun te verlenen. Alleen wanneer een individuele steunmaatregel meer dan €250 miljoen bedraagt moet altijd een separate aanmelding gedaan worden. (randnummer 51)
7. Het amendement is van kracht geworden op 8 mei 2020. Een belangrijke uitbreiding is dat de herkapitalisatiesteun op grond van het amendement kan worden verleend tot en met 30 juni 2021. Dat is een half jaar langer dan momenteel voor de overige steuntypen geldt. (randnummer 16 & 48)

Daarnaast moet (i) de vergoeding voor de investering zo dicht mogelijk bij marktvoorwaarden aansluiten (ii) moet de investering worden afgekocht zodra de economie stabiliseert en (iii) moeten prikkels worden gecreëerd voor een snelle exit van de overheid. Deze eisen worden per steuntype in detail uitgewerkt in randnummers 60 en verder van het amendement. In het geval van een steunregeling kan gemotiveerd worden afgeweken van deze eisen.

Beperking van bedrijfsvoering en verplichte exit-strategie in geval van steunverlening

Voor de ondernemingen die herkapitalisatiesteun van de overheid ontvangen gelden de volgende beperkingen:

1. Doelondernemingen anders dan KMO’s mogen geen belang van meer dan 10% nemen in concurrerende ondernemingen of ondernemingen in dezelfde markt, zolang ten minste 75% van de herkapitalisatiesteun niet is ingelost. (randnummer 74)
2. Kruissubsidiëring van geïntegreerde ondernemingen is verboden. (randnummer 76)
3. Zolang de herkapitalisatiesteun niet 100% is ingelost kan de doelonderneming bovendien geen dividend uitkeren, onverplichte coupons betalen, of aandelen terugkopen anders dan de participatie van de overheid af te lossen. (randnummer 77)
4. Zolang 75% van de herkapitalisatiesteun niet is ingelost is het verboden het management van de doelonderneming meer te vergoeden dan het gefixeerde inkomen op 31 december 2019. (randnummer 78)

Wanneer de herkapitalisatiesteun meer dan 25% behelst van het vermogen van de doelonderneming die geen KMO is, is er tenslotte een verplichting om een geloofwaardige exit-strategie te presenteren op het moment van steunverlening. Uitgezonderd de situatie dat de participatie van de overheid binnen 12 maanden onder 25% zakt. (randnummer 79)

De exit-strategie bevat in ieder geval (i) een continueringsplan met een terugbetalingsschema en (ii) de maatregelen die door de begunstigde en de overheid worden genomen om zich aan het terugbetalingsschema te houden. De exit-strategie moet binnen 12 maanden na steunverlening worden ingediend en onderschreven worden door de overheid. Daarnaast zijn er rapportageverplichtingen van zowel de doelonderneming als de overheid ten aanzien van de afwikkeling van het terugbetalingsschema. Als na 6 jaar (voor KMO's en niet-beursgenoteerde ondernemingen: 7 jaar) het aandeel van de overheid in de onderneming nog altijd groter is dan 15% moet er een herstructureringsplan worden opgesteld voor de doelonderneming en moet een aanmelding bij de EC plaatsvinden op grond van de richtsnoeren inzake reddings- en herstructureringssteun. (randnummer 80 en verder)

Conclusie

Dit amendement luidt een nieuwe fase in van de aanpak van de Coronacrisis door de EC. Hoewel herkapitalisaties aan strenge eisen moeten voldoen, wordt het de Lidstaten toegestaan om zich vergaand te mengen in de interne markt van de Europese Unie en bepaalde ondernemingen in feite (deels) te nationaliseren.

Dit is soms nodig om de economie te continueren en een "sterk platform" te creëren vanuit waar de Unie van deze crisis kan herstellen. Bovendien laat de EC weten dat daarbij de voorkeur uitgaat naar herkapitalisaties die bijdragen aan de groene en digitale transitie die de EC voor ogen heeft. Bij aanmelding van steun(regelingen) is het raadzaam daar rekening mee te houden.

Op 26 mei 2020 heeft de EC de eerste herkapitalisatie-steunregeling goedgekeurd. Het betreft een Litouws investeringsfonds dat is opgericht om (middel)grote ondernemingen toegang tot kapitaal te geven. Het zal interessant zijn om waar te nemen hoe ook andere overheden gebruik maken van de mogelijkheden die het amendement biedt.